უკანასკნელ დროს სიტყვა მითი მოდური გახდა. მითს განიხილავენ, როგორც კოდირებულ საკულტო მოქმედებას, როგორც ფილოსოფიის მამას, როგორც იდეათა განსახიერებას, როგორც ისტორიულ მოვლენათა შიფრს, როგორც აბსტრაქტულს კონკრეტულში. ამას უნდა დავუმატოთ ის, რომ მითი არის იგავი ზღაპარში, ხოლო მითური შემოქმედება – გამონაგონის სიბრძნე, სადაც იდეები მოგვეწოდება ხელოვნურ, შეგნებულად გამოგონილ, რეალურად არარსებულ ფანტასტიკურ შესამოსელში. უძველეს მითებში სიბრძნე დომინირებდა, თანამედროვე მითებში კი მხოლოდ გამონაგონი დარჩა.
მითოლიგიურ აზროვნებას, რომელიც არარსებულ ფაქტებს ამტკიცებს, არ მოჰყავს დასაბუთებანი, ამიტომ მითის უარყოფა ლოგიკურად და ფაქტიურად ძნელია. ამაშია მითების სიცოცხლისუნარიანობა, მაშინაც კი, როცა ისინი აშკარად აბსურდულია.
საღმრთო წერილმა უარი თქვა მითებზე როგორც კოდირების ფორმაზე. აპოკრიფებში კი იგი ფართოდაა გამოყენებული. ამჟამად იქმნება მითური აპოკრიფები არა მხოლოდ სახარების შესახებ, არამედ წმიდანთა ცხოვრებაზეც. მაგალითად, ჩვენში შექმნილია მითი მასზედ, რომ ქართველთა დიდი მეფე დავით აღმაშენებელი, ეკლესიის მიერ წმიდანად შერაცხული, თითქოსდა მეჩეთში დაია-რებოდა და იქ ლოცულობდა საეკლესიო კანონების საწინააღმდეგოდ. მითოლოგიურმა ფანტაზიამ თბილისის მეჩეთში სამეფო ტახტიც კი შეიტანა, რომელზეც, თითქოსდა, იჯდა ხოლმე ჩვენი კეთილმსახური მეფე ისლამური ლოცვისა და ყურანის კითხვის დროს. ამით მითის ავტორები წმიდა დავით მეფეს მიაწერენ მონაწილეობას ნამაზში, რიტუალურ თაყვანისცემებში, მუჰამედის განდიდებებში, რომლებითაც იწყება და მთავრდება მუსლიმთა ლოცვა. მათ მიერ შექმნილი მითოლოგიური ხასიათის მიხედვით წმიდა დავით აღმაშენებელი, თითქოს, მოწიწებით ისმენდა ყურანის სურებს, სადაც უარყოფილია წმიდა სამება (როგორ შეიძლება ღმერთი სამი იყოსო; არა არს ღმერთი გარდა ღმერთისაო), სადაც ქრისტე წინასწარმეტყველად იწოდება, და არა ძედ ღმრთისა (როგორ შეიძლება ღმერთს შვილი ჰყავდეს, ალაჰს ხომ ცოლი არ ჰყავსო) და სადაც თვით ქრისტეს ბაგეთ მიაწერენ სიტყვებს, თითქოს იგი არასდროს არ უწოდებდა თავს ღმერთს; ასევე ისმენდა სურებს იმის შესახებაც, თითქოს ქრისტეს მიერ აღთქმული ნუგეშინისმცემელი თავად მუჰამედია. მე აქ აღარ მოვიყვან იმ სურებს, რომლებშიც მუსლიმთა დამოკიდებულებაა აღწერილი არამუსლიმებისადმი – ეს ყოველივე კარგადაა ცნობილი და თუკი წმიდა დავით მეფე მეჩეთში დადიოდა სალოცავად, მაშინ, გამოდის, რომ იგი ეთანხმებოდა ამ სურებს. საზოგადოებრივი ლოცვა ხომ ერთიანობის, თანაზიარობის გამომხატველია.
მაგრამ წმიდა დავით აღმაშენებლის ცხოვრებიდან ჩვენ სრულიად სხვა სურათს ვხედავთ: იგი ეკამათებოდა თბილისელ მუფთებს (სჯულის მეცნიერთ) სარწმუნოების შესახებ, ამასთან, აოცებდა მათ ყურანის ცოდნით. ხსენებული მითის გამავრცელებლები გულახდილად აცხადებენ, რომ წმიდა დავით აღმაშენებელი, თითქოს ეკუმენისტი და სჯულთშემწყნარებელი იყო, ანუ მათ სურთ ჩაგვაგონონ აზრი იმის შესახებ, რომ თავად ისინი იმ ძველი ეკუმენისტური ტრადიციების მემკვიდრეები არიან, რომლებიც დამკვიდრებული და განმტკიცებული იყო კეთილმსახური ქართველი მეფის მაგალითითაც. ეს მითი ჩვენთვის მნიშვნელოვანია იმით, რომ იგი ააშკარავებს ეკუმენისტების შორსმიმავალ განზრახვას განახორ-ციელონ არა მხოლოდ ქრისტიანული კონფესიების გაერთიანება, არამედ ქრისტიანულისა ისლამთანაც და ყველა სხვა რელიგიათანაც, – ეკლესიისა მეჩეთთან, სინაგოგისა – პანთეონთან. ამით ისინი ცხადყოფენ, რომ ეკუმენიზმის ზურგსუკან თეოსოფია და გნოსტიციზმი დგას, – ასე რომ, ჩვენ შეგვიძლია მადლობაც კი ვუთხრათ მათ გაფრთხილებისათვის.
თუკი წმიდა დავით აღმაშენებელი იმდენად კეთილგანწყობილი იყო მუსლიმების მიმართ, რომ მხარს უჭერდა მათ თავისი ავტორიტეტით, როცა მეჩეთში ლოცულობდა, მაშინ იბადება კითხვა: რატომ განახორციელა მან ესოდენ ენერგიული ქმედებანი ქრისტიანობის განსამტკიცებლად საინგილოში? თუკი დავით მეფე ეკუმენისტი იყო, მაშინ როგორღა უნდა შევუთანხმოთ ეს მისი ინიციატივით მოწვეული რუის-ურბნისის კრების დადგენილებებს, სადაც განწესებული იყო მართლმადიდებლობაში დაბრუნებული მონოფიზიტების ხელახალი მონათვლა, მიუხედავად იმისა, რომ ბერძნული ეკლესიები არ მოითხოვდნენ ამას და მხოლოდ სინანულისა და მირონცხების გზით მიიღებდნენ მოქცეულ მწვალებლებს? თუკი წმიდა დავით აღმაშენებელი ეკუმენისტი იყო, მაშინ რატომ ამოირჩია მან თავის სულიერ მოძღვრად ცნობილი მართლმადიდებელი ტრადიციონალისტი არსენი იყალთოელი, რომელმაც დიდი სჯულის კანონი თარგმნა (საეკლესიო კანონთა, მოციქულთა დადგენილებათა, მსოფლიო და ადგილობრივი კრებების განსაზღვრებათა, წმიდა მამათა კანონთა კრებული), სადაც სხვათა შორის, აკრძალულია მართლმადიდებელთა ლოცვა სხვაგვარადმადიდებლებთან, სხვა რჯულის წარმომადგენლებთან და ამგვარი ქმედებისათვის ეკლესიიდან განკვეთაა დაწესებული?!
არსენ იყალთოელი ცნობილია როგორც „დოგმატიკონის” (წმიდა მამების ქმნილებათა ვრცელი ანთოლოგია) შემდგენელი, რომელიც ასევე, რბილად რომ ვთქვათ, არ შეესიტყვება ეკუმენიზმის პრინციპებს.
თავის შესანიშნავ ქმნილებაში – „გალობანი სინანულისანი” წმიდა დავით მეფე ყველა ადამიანურ ცოდვას ინანიებს და ამავე დროს, ამტკიცებს, რომ ერთში კი არასდროს არ შეუცოდავს – თაყვანი არ უცია უცხო „ღმერთისათვის” და ყოველთვის წმიდად იმარხავდა მართლმადიდებელ სარწმუნოებას. როგორც პოლიტიკურ მოღვაწეს წმიდა დავით აღმაშენებელს კონტაქტები ჰქონდა მუსლიმთა თემების ლიდერებთან; საქართველოში მცხოვრებ მუსლიმებს იგი უფრო ნაკლებ გადასახადს აწერდა, ვიდრე თვით მუსლიმი მმართველები; მან სასახლე აუშენა მუსლიმ პოეტებს და მუსლიმ სასულირო პირებსაც იწვევდა ხოლმე შუამავლებად სასამართლო ცილობებში ქრისტიანთა შორის. მაგრამ ეს ყოველივე მხოლოდ იმ შემთხვევებში ხდებოდა, როცა გაირჩეოდა არა რელიგიურ-ზნეობრივი, არამედ იურიდიული, სამართლებრივი საკითხები და სხვა რჯულის წარ-მომადგენელთა დასწრება უფრო ობიექტურ ხასიათს ანიჭებდა სამსჯავრო სხდომას.
წმიდა დავით აღმაშენებლის ცხოვრებაში პირდაპირ არის ნათქვამი ყურანის გამო გამართული პოლემიკის შესახებ, რომელშიც მეფეც მონაწილეობდა. განა შეიძლება, რომ დავით მეფე მეჩეთში სოლიდარული ყოფილიყო ისლამთან, მეჩეთს გარეთ კი უარეყო იგი?! მის დროსვე მოეწყო დისპუტი მართლმადიდებლებსა და მონოფიზიტებს შორის, რომლის დროსაც კიდევ ერთხელ გაესვა ხაზი არსისმიერ განსხვავებას კონფესიებს შორის, რაც სულაც არ ეთანხმება ეკუმენისტურ სულისკვეთებას. ამ კამათში თვით წმიდა მეფე დავით აღმაშენებელიც მონაწილეობდა, მაგრამ იგი სულაც არ მოითხოვდა მართლმადიდებელთა და მონოფიზიტთა გაერთიანებას, როგორც ეს ეკუმენისტი მეფისგან იქნებოდა მოსალოდნელი. ეს კამათი არ ყოფილა შედეგიანი საღვთისმეტყველო თვალსაზრისით (ანუ მართლმადიდებლებმა ვერ შესძლეს მწვალებელი მონოფიზიტების დარწმუნება-მოქცევა), მაგრამ თვით ეს ფაქტი ადასტურებს, რომ საქართველოში მაშინ აღმსარებლობა თავისუფალი იყო. გარდა ამისა, თანამედროვე ეკუმენისტები მიუთითებენ იმაზე, რომ წმიდა დავით აღმაშენებლის ლაშქარში ჯვაროსან ფრანკთა რაზმიც იყო, მაგრამ ეს ფაქტი სულაც არ ამტკიცებს მეფის სიმპათიებს კათოლიკური აღმსარებლობისადმი. ცნობილია, რომ ჯვაროსანთა ცალკეული რაზმები ბიზანტიის ჯარშიც იბრძოდნენ და უნგრეთის მეფის სამსახურშიც იდგნენ, ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში მუსლიმ ემირატთა ურთიერთბრძოლებშიც მონაწილეობდნენ.
რისთვის იყო საჭირო მითი წმიდა დავით მეფის რჯულთშემწყნარებლობასა და ეკუმენისტობაზე? ძველი დროის ხალხი იმისთვის ჰქმნიდა მითებს, რომ მათი კონკრეტული სახეებისა და მოქმედებების მეშვეობით საკრალური შინაარსის კოდირება მოეხდინათ. მითების ახალი შემქმნელნი იმისთვის იგონებენ მათ, რომ თავიანთი სულიერი სიღატაკე დაფარონ, აგრეთვე უშინაარსობა გამოგონილ სახეებში.
ჩვენ ვთვლით, რომ ეკუმენიზმი გარედან შემოტანილი მოვლენაა ქრისტიანობაში, ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ეკუმენიზმის პრაქტიკა არ არსებობდა ძველ ეკლესიაში – დოგმატური და კანონიკური საკითხები მასში კრებსითი ცნობიერებით წყდებოდა; მეორე მხრივ, ქრისტიანი, რომელიც ეკუმენისტურ დიალოგში ერთვება, ან დარწმუნებული უნდა იყოს თავისი აღმსარებლობის ჭეშმარიტებაში, ანდა არ იყოს დარწმუნებული მასში, ვითარცა ღმრთივგამოცხადებულ ჭეშმარიტებაში. თუკი ის არ არის დარწმუნებული, მაშინ არც შეიძლება თავისი კონფესიის წარმომადგენელი იყოს. ხოლო თუკი დარწმუნებულია, მაშინ გამოდის, ერთადერთი მიზნით ერთვება დიალოგში – რათა დაარწმუნოს თავისი ოპონენტი და თავის ჭეშმარიტ აღმსარებლობად მოაქციოს, ანუ დიალოგი ამ შემთხვევაში მონოლოგად იქცევა, ხოლო თვით ტერმინი დიალოგი – მოხერხებულ ფანდად მიზნის მისაღწევად. თუმცა ეკუმენიზმში დიალოგი, როგორც ასეთი, არ არსებობს; იგი წარმოადგენს პროტესტანტული მენტალიტეტის თავსმოხვევის მცდელობას მონაწილეებისთვის.
ეკუმენიზმი ზნეობრივ ასპექტშიც არ შეესაბამება სახარებისმიერ სწავლებას. ქრისტიანობა ქადაგებს სიყვარულს, რომელიც აღემატება ეროვნულ, სოციალურ და რელიგიურ განსხვავებებს. ამაში ჩვენ ქრისტიანული სიყვარულის ამაღლებულობას ვხედავთ. ეკუმენიზმი კი ხელოვნურ გაერთიანებას ესწრაფვის შემთანხმებლური იდეოლოგიის მეშვეობით. მაშასადამე, იგი სიყვარულს იდეოლოგიაზე დამოკიდებულად თვლის, ანუ ამით აუქმებს და უარყოფს ქრისტიანობის თვით არსს – მოყვასად მიიჩნევდეს ყოველ ადამიანს, თავის პირად მტერსაც კი სხვა მრავალი რელიგიისაგან განსხვავებით, ქრისტიანობა „მოყვასში” სხვა რჯულის წარმომადგენლებსაც გულისხმობს. ეკუმენიზმი კი, რომელიც მაღალფარდოვნად გაჰყვირის სიყვარულზე, სინამდვილეში მის შენაცვლებას ახდენს კონფესიური სოლიდარობით, ანუ კონფესიათაშორისი გათანაბრებით.
როცა ერთიანობის სარგებლობაზე ლაპარაკობს, ეკუმენიზმი ამით რელიგიური პირმოთნეობის პროვოცირებას ახდენს. მისთვის ერთიანობა გარკვეულ მიზანთა მისაღწევადაა აუცილებელი, ანუ ერთიანობა აქ გამორჩევას ემსახურება, მაშინ, როცა სინამდვილეში სულიერი ერთიანობა შეიძლება მხოლოდ ჭეშმარიტებაში ერთობა იყოს. ეკუმენიზმი პროტესტანტულ წიაღში იშვა, სადაც უარყოფილი იყო ტრადიციები, საეკლესიო იერარქია და ახლა მას სურს იდეოლოგიური გათანაბრებით მოახდინოს ამის კომპენსირება.
ეკუმენიზმი ჭეშმარიტების პლურალიზმს ქადაგებს; მაშასადამე, თითოეული „ჭეშმარიტება” არ არის სრული, შეფარდებითია, დროებითია და შეერთებულია შეცთომილებასთან, ანუ ასეთი „ჭეშმარიტება” უკვე აღარც არის ჭეშმარიტება. ეკუმენიზმი შეუთავსებელია ეკლესიის კანონებთან, ამიტომ იგი ან ჩქმალავს მათ, იგნორირებას უკეთებს, ანდა ცდილობს ისე წარმოაჩინოს კრებსითი კანონები, თითქოს ისინი დროებითი რეგიონალური დადგინებები იყოს, ანუ ეკუმენიზმი ფუნდამენტს აცლის ეკლესიას და სურს თვითნებობისა და ვოლუნტარიზმის ნადავლად აქციოს იგი.
ტრადიციებს დაშორებული მართლმადიდებლობა, ადრე თუ გვიან, პროტესტანტიზმის გზას დაადგება. ეკუმენიზმი ქრისტიანი მოწამეების ღვაწლის დისკრედიტირებას ახდენს. თუკი განსხვავება კონფესიებს შორის არ არის არსებითი, მაშინ ის წმინდა მართლმადიდებელი მოწამეები, რომელთაც უარი თქვეს მიეღოთ კათოლიკობა, მონოფიზიტობა და ა.შ., უნდა განხილულ იქნენ როგორც ჯიუტი და უდრეკი, თავისნათქვამა ადამიანები და არა როგორც წმიდა მოწამეები, რომელთაც უარუყვიათ უნია ვითარცა ცრუ-მოწამეებს (გავიხსენოთ, რომ უნიატებმა ათონის ივერთა მონასტრის ბერები მოაკვდინეს, რომლებსაც ეკლესია პატივს მიაგებს როგორც წმიდა მოწამეებს, თანასწორთ იმ წმიდა მოწამეებისა, ტანჯვა-წამება და მოწამეობრივი სიკვდილი რომ მიიღეს ქრისტესათვის წარმართული დევნულებების ჟამს).
ეკუმენიზმი არღვევს მთელს ეკლესიოლოგიას. ეკლესია არის სვეტი და დამტკიცება ჭეშმარიტებისა. ეკლესია არის მისტიკური სხეული ქრისტე მაცხოვრისა და განა შეიძლება ერთ თავს რამდენიმე სხეული ჰქონდეს? ეკუმენისტები გაიძახიან: „თქვენ ერთი ეკლესია ხართ, ოღონთ არ გესმით ეს”. მაშასადამე, მათი სიტყვით ეკლესია მოკლებულია თვითშემეცნების უნარს. თუ ასეა, როგორღა შეიძლება მასში ჭეშმარიტება და სულიწმიდა იყოს, თუკი მას თავადვე არ ესმის, თუ სინამდვილეში ვინ არის?! ლაპარაკობენ აგრეთვე რაღაც უხილავი და შეუცნობელი ეკლესიის შესახებ. ეს პროტესტანტების სწავლებაა. უარი თქვეს რა ისტორიულ ხილულ ეკლესიაზე, მათ მოიგონეს უხილავი, ტრანსცენდენტური ეკლესია. რა ეკლესია შეიძლება იყოს ეს დოგმატების გარეშე, საღმრთო საიდუმლოთა გარეშე?! სად არის ამ ეკლესიის საზღვრები და ფარგლები?!
ეკუმენისტები ორი ცნების აღრევას ახდენენ: ადამიანისადმი პატივისცემისა და მის მსოფლმხედველობასთან სოლიდარობისა. დოგმატური შეცდომა – ეს არის სიცრუე. სიცრუე კი – სულიერი სიკვდილია. ჩვენ, მართლმადიდებლებს არ შეგვიძლია სიცრუე და სიკვდილი გვიყვარდეს, მაგრამ ჩვენ პატივს ვცემთ ადამიანს როგორც პიროვნებას და ვაღიარებთ მის უფლებას თავადვე ამოირჩიოს თავისთვის მსოფლმხედველობა, და პირობებიც ამ უფლების განსახორციელებლად. მაგრამ ჩვენ არ შეგვიძლია მისი მსოფლმხედველობის სიყვარული, თუკი ის მცდარად და ცრუდ გვესახება. ასე რომ არ იყოს, მაშინ არც თვით ადამიანი გვეყვარებოდა. საღვთისმეტყველო პლანში ეკუმენიზმს ადოგმატიზმისაკენ, ანუ დოგმატების სრულ უარყოფამდე მივყავართ. კანონიკურ პლანში – საეკლესიო კანონთა და დადგინებათა დისკრეტიზაციისაკენ, ლიტურგიკულ პლანში – წეს-ჩვეულებათა თანდათანობითი დეფორმაციისა და ტრადიციების მოსპობისაკენ; ზნეობრივ პლანში – ინდიფერენ-ტიზმისა და პრაგმატიზმისაკენ, ანუ სრული განურჩევლობისა და ოდენ პრაქტიკული სარგებლობისაკენ; ხოლო ისტორიულ პლანში ეკუმენიზმს მივყავართ ოდინდელი მწვალებლობის – გნოსტიციზმის აღორძინებისაკენ მის მრავალფეროვან ფორმებში. ამიტომ ჩვენ ეკუმენიზმის წინააღმდეგ გამოვდივართ. მაგრამ ჩვენ ადამიანთა შორის სიყვარულის მქადაგებელნი ვართ და არამც და არამც არ ვზღუდავთ მას ჩვენი საკუთარი და სხვათა, უცხო კონფესიურობით. ჩვენ ეკუმენიზმის წინააღმდეგნი ვართ, მაგრამ მომხრენი – კორექტული საღვთისმეტყველო დიალოგისა, ამასთან, ჩვენ კატეგორიულად ვეწინააღმდეგებით საღმრთო საიდუმლოთა გატანას ეკლესიის ზღურბლს გარეთ (რათა მასში ნებისმიერმა ადამიანმა არ მიიღოს მონაწილეობა და თანაც ისე, როგორც თავად მოეპრიანება).
ეკუმენიზმის მომხრეებმა პრესაში გამოსვლისას ლანძღვა-გინებით შეცვალეს დასაბუთებანი და ამ ლანძღვა-გინებაში „ობსკურანტი” და „ფანატიკოსი” ყველაზე უწყინარი სიტყვებია. ამგვარ ლანძღვა-გინებას თავისი ოპონენტების მიმართ მარქსის ნაწერებში თუ შეხვდებით, განსაკუთრებით კი მის პირად წერილებში.
ჩვენი დროის ერთ-ერთი უბედურებაა ცხოვრებისა და სიტყვის, საგნისა და სახელის ურთიერთდაშორება. თუკი ეკუმენისტები საკუთარ თავს მართლმადიდებლებად ხმობენ, მაშინ ისინი მართლმადიდებლური კანონების თანახმიერად და შესატყვისად უნდა ლაპარაკობდნენ, ხოლო თუ არა, მაშინ დაე, მხოლოდ საკუთარი თავის სახელით ილაპარაკონ. თუკი მათთვის სულ ერთია, სად ილოცებენ – ეკლესიაში თუ მეჩეთში, ეს მათი პირადი საქმეა, მაგრამ, დაე, ნუ თხზავენ მითს მასზედ, თუ როგორ ასწავლეს მათ წმინდა მოწამეებმა ეკუმენიზმი.
ჟურნალი “ივერიის გაბრწყინება” 1999 წ. N2 , გვ. 22-23